پیشگیری از سرطان ریه یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت ریه‌ها است. سرطان‌های مختلف از جمله سرطان ریه، عوامل خطر متفاوتی دارند. بخش مهمی از عوامل خطر ایجاد سرطان، قابل کنترل و تغییر هستند. در حالی‌که برخی دیگر، همچون سن یا سابقه خانوادگی، خارج از کنترل فرد هستند. با این حال، داشتن یک یا حتی چند عامل خطر، به این معنا نیست که شما حتماً به این بیماری مبتلا خواهید شد. همچنین ممکن است افرادی به این بیماری مبتلا شوند که هیچ عامل خطر شناخته‌شده‌ای ندارند یا تنها تعداد کمی از این عوامل در آنها وجود دارد. سبک زندگی و انتخاب‌های فردی نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به سرطان دارند و با اصلاح آنها می‌توان احتمال ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها را کاهش داد.
عوامل خطر سرطان ریه که قابل کنترل هستند
مصرف دخانیات
کشیدن سیگار، مهم‌ترین عامل خطر برای ابتلا به سرطان ریه است. خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که سیگار می‌کشند، چندین برابر بیشتر از کسانی است که سیگار نمی‌کشند. هرچه مدت زمان بیشتری سیگار بکشید و تعداد سیگارهای مصرفی در روز بیشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان ریه نیز بالاتر می‌رود. کشیدن سیگار برگ، پیپ و سیگارهای منتول تقریباً به اندازه سیگار کشیدن باعث سرطان ریه می‌شود. سیگارهای کم قطران یا “سبک” نیز به اندازه سیگارهای معمولی خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهند.
تصور می‌شود حدود 80 درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان ریه به دلیل کشیدن سیگار است. این عدد احتمالاً برای “سرطان ریۀ سلول کوچک” Small Cell Lung Cancer (SCLC) بیشتر است. این نوع سرطان در افراد غیرسیگاری بسیار کمتر از سایر انواع سرطان ریه تشخیص داده می‌شود و نادر است.
دود دست دوم
حتی اگر خودتان سیگار نکشید، قرار گرفتن در معرض دود دیگران می‌تواند سلامت ریه‌هایتان را به خطر بیندازد. این دود که به آن دود دست دوم یا دود محیطی تنباکو گفته می‌شود، حاوی ترکیبات سمی و سرطان‌زا است که می‌توانند به سلول‌های ریه آسیب برسانند و خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهند. دود دست دوم سومین علت شایع سرطان ریه در ایالات متحده است. مطالعات نشان می‌دهند افرادی که در محیط‌های حاوی دود قرار می‌گیرند—مثل خانه یا محل کار—بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. در ایالات متحده، دود دست دوم سومین عامل شایع سرطان ریه شناخته شده است. این مسئله اهمیت رعایت فاصله از دود تنباکو و ایجاد محیط‌های عاری از دود را بیش از پیش نشان می‌دهد، زیرا حتی چند دقیقه تماس با دود می‌تواند اثرات مضری بر سلامت داشته باشد.
قرار گرفتن در معرض آزبست
افرادی که با آزبست کار می‌کنند (مانند معادن، کارخانجات نساجی، مکان‌هایی که از عایق استفاده می‌شود و کشتی‌سازی‌ها) چندین برابر بیشتر احتمال دارد که به سرطان ریه مبتلا شوند. خطر سرطان ریه در کارگرانی که در معرض آزبست قرار دارند و همچنین سیگار می‌کشند، بسیار بیشتر است. مشخص نیست که تماس کوتاه‌مدت یا سطح پایین با آزبست چقدر ممکن است خطر سرطان ریه را افزایش دهد. افرادی که در معرض مقادیر زیادی آزبست قرار دارند، خطر بیشتری برای ابتلا به مزوتلیوما، نوعی سرطان که در پرده جنب (پوشش اطراف ریه‌ها) شروع می‌شود، دارند.
قرار گرفتن در معرض عوامل سرطان‌زای دیگر در محل کار
-
بخارات حلال‌ها و رنگ‌ها: مانند بنزن و تولوئن که در صنایع رنگ‌سازی و چاپ کاربرد دارند.
-
گرد و غبار چوب و MDF: کارگران نجاری و صنایع چوبی در معرض خطر هستند.
-
گرد و غبار نساجی: به ویژه در صنایع نساجی سنتی و برخی کارخانه‌ها.
-
دود جوشکاری: دود حاصل از جوشکاری فلزات حاوی ترکیباتی مانند نیکل، کروم و منگنز است و می‌تواند سرطان‌زا باشد.
-
دود موتور دیزل و ذرات معلق سوخت‌های فسیلی: کارگران حمل‌ونقل، معادن و صنایع مرتبط در معرض این خطر هستند.
-
سنگ معدن‌های رادیواکتیو، مانند اورانیوم
-
مواد شیمیایی استنشاقی: مانند آرسنیک، بریلیوم، کادمیوم، سیلیکا، وینیل کلراید، ترکیبات نیکل و کروم، محصولات زغال‌سنگ، گاز خردل و اترهای کلرومتیل.
مصرف مکمل‌های غذایی خاص
مطالعات علمی که نقش احتمالی مکمل‌های ویتامینی در کاهش خطر سرطان ریه را بررسی کرده‌اند، نتایج امیدوارکننده‌ای نشان نداده‌اند. در واقع، تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که افرادی که سیگار می‌کشند و مکمل‌های بتاکاروتن مصرف می‌کنند، ممکن است خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان ریه داشته باشند. این یافته‌ها حاکی از آن است که مصرف مکمل‌های بتاکاروتن برای پیشگیری از سرطان ریه در افراد سیگاری نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند مضر باشد. بنابراین، افراد، به ویژه سیگاری‌ها، باید از مصرف این مکمل‌ها خودداری کنند و به جای آن بر سبک زندگی سالم، تغذیه متعادل و ترک سیگار تمرکز کنند.
قرار گرفتن در معرض گاز رادون
رادون یک گاز طبیعی رادیواکتیو است که از تجزیه‌ی اورانیوم موجود در خاک و سنگ‌ها به وجود می‌آید. این گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بدون طعم است و به همین دلیل نمی‌توان آن را با حواس خود تشخیص داد. طبق اعلام آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA)، رادون پس از سیگار، دومین علت اصلی سرطان ریه در ایالات متحده به شمار می‌رود و در میان افراد غیرسیگاری، مهم‌ترین عامل ابتلا به سرطان ریه است.
در فضای باز، میزان رادون بسیار پایین است و معمولاً خطری ایجاد نمی‌کند. اما در داخل خانه یا ساختمان‌ها، به خصوص در زیرزمین‌ها، رادون می‌تواند تجمع کند و سطح آن افزایش یابد. نفس کشیدن این گاز، حتی در مقادیر کم، ریه‌ها را در معرض تابش رادیواکتیو قرار می‌دهد و به مرور می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد. به همین دلیل، سنجش میزان رادون در خانه‌ها و به کارگیری روش‌های کاهش آن، مانند تهویه مناسب، اهمیت زیادی دارد
آرسنیک در آب آشامیدنی
مطالعات انجام شده در بخش‌هایی از جنوب شرقی آسیا و آمریکای جنوبی با سطوح بالای آرسنیک در آب آشامیدنی، نشان داده‌اند که خطر ابتلا به سرطان ریه در این مناطق بیشتر است.
عوامل خطر سرطان ریه که نمی‌توانید تغییر دهید
برخی از عوامل خطر ابتلا به سرطان ریه خارج از کنترل و اراده فرد هستند. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
آلودگی هوا
در شهرها، آلودگی هوا، مانند دود گازوئیل، به نظر می‌رسد خطر ابتلا به سرطان ریه را کمی افزایش دهد. این خطر به مراتب کمتر از خطر ناشی از سیگار کشیدن است، اما حدود 1 تا 2 درصد از تمام مرگ‌های ناشی از سرطان ریه در ایالات متحده به آلودگی هوای بیرون نسبت داده می‌شود.
پرتودرمانی قبلی به ریه‌ها
افرادی که برای سایر سرطان‌ها پرتودرمانی به قفسه سینه داشته‌اند، خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان ریه دارند، به ویژه اگر سیگار بکشند. نمونه‌ها شامل افرادی است که برای لنفوم هاجکین درمان شده‌اند یا زنانی که برای سرطان پستان پرتودرمانی به قفسه سینه داشته‌اند.
سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان ریه
اگر در گذشته به سرطان ریه مبتلا شده‌اید، احتمال ابتلای مجدد به این بیماری در شما بیشتر است. همچنین، خواهران، برادران و فرزندان افرادی که سابقه سرطان ریه دارند، ممکن است کمی بیشتر در معرض خطر باشند، به‌ویژه اگر خویشاوند مبتلا در سنین جوانی تشخیص داده شده باشد.
هنوز مشخص نیست که چه میزان از این خطر به دلیل ژن‌های مشترک و چه میزان به دلیل مواجهات محیطی مشترک مانند دود تنباکو یا رادون در خانه است. با این حال، مطالعات نشان می‌دهند که ژنتیک می‌تواند نقش مهمی در برخی خانواده‌هایی که سابقه قوی سرطان ریه دارند، ایفا کند.
عوامل با تأثیرات نامشخص یا اثبات نشده بر خطر سرطان ریه
ماریجوانا
دلایل علمی وجود دارند که نشان می‌دهند کشیدن ماریجوانا ممکن است خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش دهد. دود ماریجوانا حاوی قطران و بسیاری از ترکیبات سرطان‌زای مشابه با دود تنباکو است. (قطران ماده‌ای چسبناک و جامد است که پس از سوختن باقی می‌ماند و بیشتر مواد مضر دود را شامل می‌شود.)
سیگارهای ماریجوانا، یا جوینت‌ها، معمولاً تا انتها کشیده می‌شوند و حاوی میزان بالایی از قطران هستند. علاوه بر این، مصرف ماریجوانا معمولاً عمیق و طولانی استنشاق می‌شود و دود برای مدت طولانی در ریه‌ها باقی می‌ماند. این شرایط باعث می‌شود که مواد سرطان‌زا فرصت بیشتری برای رسوب در ریه‌ها پیدا کنند. از آنجا که ماریجوانا در بسیاری از مناطق غیرقانونی است، کنترل کیفیت و بررسی ترکیبات موجود در آن نیز دشوار است.
مطالعه رابطه بین ماریجوانا و سرطان ریه چالش‌برانگیز است، زیرا استفاده از این ماده در بسیاری از مناطق غیرقانونی بوده و جمع‌آوری اطلاعات دقیق سخت است. علاوه بر این، اکثر افرادی که در مطالعات گذشته ماریجوانا مصرف کرده‌اند، همزمان سیگار هم می‌کشیدند، که بررسی تأثیر مستقل ماریجوانا را پیچیده می‌کند.
با این حال، شواهد نشان می‌دهند که کشیدن ماریجوانا می‌تواند ریه‌ها را تحریک کرده و احتمال ابتلا به عفونت‌های ریوی را افزایش دهد. بنابراین، برای تعیین دقیق خطر ابتلا به سرطان ریه ناشی از ماریجوانا، تحقیقات بیشتری لازم است.
سیگارهای الکترونیکی
بیشتر سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین هستند، بنابراین اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) آنها را به عنوان “محصولات تنباکو” طبقه‌بندی می‌کند. FDA بیان می‌کند که سیگارهای الکترونیکی خطرات سلامتی از جمله آسیب به ریه‌ها را به همراه دارند. علاوه بر این، سیگارهای الکترونیکی نشان نداده‌اند که شانس ترک سیگار را بهبود بخشند. هنوز مشخص نیست که آیا سیگارهای الکترونیکی به طور مستقیم خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهند یا خیر.
علل در افرادی که سیگار نمی‌کشند
همه افرادی که به سرطان ریه مبتلا می‌شوند، سیگار نمی‌کشند. بسیاری از افراد مبتلا به سرطان ریه قبلاً سیگار می‌کشیدند، اما بسیاری دیگر هرگز سیگار نکشیده‌اند. سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی‌کشند می‌تواند به دلیل مواجهه با رادون، دود دست دوم، آلودگی هوا یا عوامل دیگر باشد. مواجهه در محیط کار با آزبست، دود دیزل یا مواد شیمیایی دیگر نیز می‌تواند در برخی از افراد غیرسیگاری منجر به سرطان ریه شود. برخی از افراد مبتلا به سرطان ریه، هیچ عامل خطر شناخته شده‌ای ندارند. این ممکن است به دلیل وقایع تصادفی باشد که علت خارجی ندارند، اما همچنین ممکن است به دلایلی باشد که هنوز نمی‌دانیم.
سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی‌کشند اغلب با افرادی که سیگار می‌کشند متفاوت است. سرطان ریه در افراد غیرسیگاری، اغلب در جوان‌ترها ایجاد می‌شود و اغلب تغییرات ژنی خاصی دارند که با تومورهای افرادی که سیگار می‌کشند متفاوت است. در برخی موارد، این تغییرات ژنی می‌توانند برای هدایت درمان استفاده شوند.
تغییرات ژنی که ممکن است منجر به سرطان ریه شوند
DNA مولکولی است در سلول‌های ما که حاوی ژن‌ها می‌باشد و ژن‌ها کنترل‌کننده عملکرد سلول‌ها هستند. DNA که از هر دو والدین به ما می‌رسد، فقط بر ظاهر ما تأثیر نمی‌گذارد، بلکه می‌تواند خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها، از جمله انواع خاصی از سرطان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
ژنی که رشد، تقسیم یا بقا سلول را کنترل می‌کند، نقش مهمی در ایجاد سرطان دارد:
-
آنکوژن‌ها (Oncogenes): ژن‌هایی که به سلول‌ها کمک می‌کنند رشد کنند، تقسیم شوند یا زنده بمانند. فعال شدن بیش از حد این ژن‌ها می‌تواند رشد غیرکنترل‌شده سلول‌ها و سرطان را ایجاد کند.
-
ژن‌های سرکوبگر تومور (Tumor Suppressor Genes): ژن‌هایی که تقسیم سلولی را کنترل می‌کنند یا باعث مرگ سلول‌ها در زمان مناسب می‌شوند. غیرفعال شدن این ژن‌ها می‌تواند سلول‌ها را از کنترل طبیعی رشد خارج کند.
سرطان‌ها معمولاً ناشی از تغییرات DNA هستند که آنکوژن‌ها را فعال یا ژن‌های سرکوبگر تومور را غیرفعال می‌کنند. برای ایجاد سرطان ریه، معمولاً تغییرات در چندین ژن مختلف لازم است.
به طور کلی، دو نوع جهش ژنی وجود دارد:
-
جهش‌های ژرم‌لاین (Germline Mutations): این جهش‌ها از والدین به فرزند منتقل می‌شوند و در همه سلول‌های بدن وجود دارند.
-
جهش‌های سوماتیک (Somatic Mutations): این جهش‌ها بعد از تولد و در طول زندگی در یک یا چند سلول خاص ایجاد می‌شوند و به ارث نمی‌رسند.
این تغییرات ژنی در مجموع می‌توانند باعث شوند سلول‌ها رشد غیرطبیعی پیدا کنند و به سرطان ریه منجر شوند.
تغییرات ژنی ارثی (جهش‌های ژرم‌لاین)
تغییرات ژنی ارثی، یا جهش‌های ژرم‌لاین، تغییرات ژنی هستند که از والدین خود به ارث می‌برید. این‌ها جهش‌هایی در DNA شما هستند که از سلول‌های تخم و اسپرم هنگام لقاح به ارث می‌برید. برخی افراد جهش‌هایی از والدین خود به ارث می‌برند که ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش دهد. در گذشته، تصور نمی‌شد که جهش‌های ژرم‌لاین عامل ایجاد بسیاری از سرطان‌های ریه باشند. با این حال، مطالعات اخیر نشان داده‌اند که ممکن است فایده‌ای در بررسی جهش‌های ژرم‌لاین تمام بیماران مبتلا به سرطان ریه وجود داشته باشد. اگر جهش‌های ژرم‌لاین یافت شود، نه تنها نشان می‌دهد که شما در معرض خطر ارثی بیشتری برای ابتلا به سرطان ریه قرار دارید، بلکه می‌تواند به تصمیم‌گیری در مورد بهترین روش درمان سرطان ریه شما کمک کند. اگر شما سرطان ریه دارید و همچنین جهش ژرم‌لاین خاصی دارید، ممکن است به خوبی به درمان هدفمند آن جهش پاسخ دهید. مثال‌هایی از جهش‌های ژرم‌لاین ممکن برای بیماران مبتلا به سرطان ریه شامل: CHEK2، ATM، TP53، BRCA1، EGFR، APC، و PALB2. مطالعاتی در حال انجام است تا نقش جهش‌های ژرم‌لاین در سرطان ریه بهتر درک شود. فارغ از اینکه آیا شما خطر ارثی بیشتری برای سرطان ریه دارید یا نه، پزشکان توصیه می‌کنند که همه افراد از دود تنباکو و سایر مواجهه‌هایی که خطر سرطان را افزایش می‌دهند، اجتناب کنند.
تغییرات ژنی اکتسابی (جهش‌های سوماتیک یا “جهش‌های محرک”)
تغییرات ژنی اکتسابی، یا جهش‌های سوماتیک، ممکن است در هر سلولی رخ دهد و به ارث نمی‌رسد. جهش‌های سوماتیک به تغییرات DNA در سلول‌ها اشاره دارند که از والدین شما به ارث نرسیده‌اند، بلکه در طول زندگی شما رخ داده‌اند. برخی جهش‌های سوماتیک می‌توانند توانایی سلول برای کنترل رشد خود را تحت تأثیر قرار دهند و در نهایت سلول غیرسرطانی را به سلول سرطانی تبدیل کنند. این جهش‌های سوماتیک همچنین به عنوان “جهش‌های محرک” شناخته می‌شوند. اگر تومور شما دارای جهش محرک باشد، احتمالاً به خوبی به درمان هدفمند پاسخ خواهید داد. برای بیماران مبتلا به سرطان ریه سلول غیر کوچک پیشرفته، توصیه می‌شود که توده ریه یا توده متاستاتیک برای جهش‌های محرک آزمایش شود. آزمایش جهش‌های محرک EGFR، ALK، ROS1، MET، RET، BRAF، و NTRK معمولاً استاندارد است. اگر هر یک از این جهش‌های محرک یافت شود، درمان اولیه با درمان هدفمند (به جای شیمی‌درمانی) توصیه می‌شود. با اینکه این جهش‌ها می‌توانند در هر بیمار مبتلا به سرطان ریه یافت شوند، اما غیرسیگاری‌های مبتلا به سرطان ریه بیشتر احتمال دارد که دارای جهش محرک باشند.
آیا می‌توان از سرطان ریه پیشگیری کرد؟
همه سرطان‌های ریه قابل پیشگیری نیستند، اما ممکن است بتوانید با تغییر عواملی که می‌توانید کنترل کنید، خطر ابتلا به سرطان ریه را کاهش دهید.
از تنباکو دوری کنید
بهترین راه برای کاهش خطر سرطان ریه، سیگار نکشیدن و اجتناب از تنفس دود دیگران است. اگر قبل از توسعه سرطان، سیگار را ترک کنید، بافت آسیب‌دیده ریه شما به تدریج شروع به ترمیم خود می‌کند. مهم نیست سن شما چقدر است یا چه مدت سیگار کشیده‌اید، ترک سیگار خطر سرطان ریه را کاهش می‌دهد و به شما کمک می‌کند بیشتر عمر کنید.
از مواجهه با رادون خودداری کنید
رادون یک علت مهم سرطان ریه است. شما می‌توانید با سنجیدن خانه خود و اصلاح آن در صورت نیاز، مواجهه خود با رادون را کاهش دهید.
از مواجهه با عوامل سرطان‌زا خودداری کنید یا آن را محدود کنید
اجتناب از مواجهه با عوامل سرطان‌زای شناخته شده، در محل کار و دیگر جاها، نیز می‌تواند مفید باشد. زمانی که افراد در محیطی کار می‌کنند که این مواجهه‌ها رایج است، باید به حداقل برسانند.
رژیم غذایی سالم داشته باشید
یک رژیم غذایی سالم با مقدار زیادی میوه و سبزیجات نیز ممکن است به کاهش خطر سرطان ریه کمک کند. برخی شواهد نشان می‌دهند که یک رژیم غذایی با میوه و سبزیجات بالا ممکن است به حفاظت از افرادی که سیگار می‌کشند و حتی کسانی که سیگار نمی‌کشند در برابر سرطان ریه کمک کند. اما هر گونه تأثیر مثبت میوه و سبزیجات بر خطر سرطان ریه بسیار کمتر از خطر افزایش یافته ناشی از سیگار کشیدن است. تلاش برای کاهش خطر سرطان ریه در افرادی که در حال حاضر سیگار می‌کشند یا قبلاً سیگار می‌کشیده‌اند با دادن دوزهای بالا از ویتامین‌ها یا داروهای شبه ویتامینی تا کنون موفقیت‌آمیز نبوده است. در واقع، برخی مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های بتا-کاروتن، یک ماده مغذی مرتبط با ویتامین A، به نظر می‌رسد که نرخ سرطان ریه را در این افراد افزایش می‌دهد. برخی از افرادی که به سرطان ریه مبتلا می‌شوند، هیچ عامل خطر واضحی ندارند. با اینکه ما می‌دانیم چگونه از بیشتر سرطان‌های ریه پیشگیری کنیم، در حال حاضر نمی‌دانیم چگونه از همه آنها پیشگیری کنیم.