آمار ابتلا و زندهمانی سرطان ریه در ایران و جهان
سرطان ریه عامل اصلی مرگومیر ناشی از سرطان برای مردان و زنان در سراسر جهان است. در سال ۲۰۲۰ حدود 1800000 نفر در سراسر جهان بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند. سرطان ریه حدود 25% از مرگومیرهای ناشی از سرطان در ایالات متحده را شامل میشود. بااینحال میزان مرگومیر ناشی از این بیماری از سال ۱۹۹۰، در مردان 56% و از سال ۲۰۰۲، در زنان 32% کاهش یافته است. از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ میزان مرگومیر (بالاترین درصد در میان افراد 60-79 ساله )، هرساله در مردان مبتلا به سرطان ریه، حدود 5 و در زنان 4 درصد کاهش یافته است. تحقیقات نشان میدهد که این کاهش به دلیل نکشیدن سیگار در افراد بیشتر، افزایش ترک سیگار و پیشرفت در تشخیص و درمان است. مردان سیاهپوست حدود 12% بیشتر از مردان سفیدپوست در معرض ابتلا به سرطان ریه هستند. این میزان ‘در زنان سیاهپوست حدود 16% کمتر از زنان سفیدپوست است. با وجود بالاتر بودن خطر کلی ابتلا به سرطان ریه در مردان سیاهپوست، این افراد نسبت به مردان سفیدپوست کمتر احتمال دارد به SCLC (small cell lung cancer) مبتلا شوند.
سرطان ریۀ سلول غیر کوچک یا NSCLC (Non-small cell lung cancer) شایعترین نوع از سرطان ریه میباشد که ۸۰ تا 85% از انواع سرطانهای ریه در ایالات متحده را شامل میشود. از میان زیرگروههای NSCLC، آدنوکارسینومای ریه شایعترین نوع سرطان ریه در بزرگسالان جوان است که تقریباً 50% موارد را تشکیل میدهد. سرطان ریه سلول کوچک یا SCLC در جوانان نسبتاً نادر است و در کمتر از پنج درصد موارد سرطان ریه دیده میشود.
بر اساس آمار سرطان در ایران، سرطان ریه اولین دلیل مرگومیر ناشی از سرطان میباشد. انواع مختلف این سرطان در مردان شایعتر از زنان است. این آمار نشان داده است که کارسینومای سلول سنگفرشی (SCC) و آدنوکارسینوما (AC) شایعترین نوع سرطان ریه به ترتیب در مردان و زنان میباشند. همچنین طبق این آمار با افزایش سن، بروز سرطان ریه در هر دو جنس افزایش یافته و در سنین ۸۰ تا ۸۴ سالگی به اوج خود رسیده است.
میانگین سن بیماران در یک مطالعه 58.96 سال (در اصفهان 65.8 سال، در چهارمحال بختیاری 60.89 سال و در غرب ایران 61.11 سال) گزارش شد. در جنوب ایران 6/78 درصد بیماران به کارسینومای سلول غیرکوچک (NSCLC) مبتلا بودند و اکثر بیماران مبتلا به بیماری پیشرفته یا متاستاتیک تشخیص داده شدند. در غرب ایران، SCC به عنوان شایعترین بدخیمی گزارش شد.
در حالی که روند افزایشی بروز سرطان ریه و مرگ و میر در کشورهای آسیایی و آفریقایی مشاهده میشود، در دانمارک، بریتانیا و آمریکا میزان مرگ و میر ناشی از سرطان ریه به دلیل اجرای تدابیر پیشگیرانه، برنامههای کاهش عادت سیگار کشیدن و تغییر سبک زندگی کاهش یافته است.
در ایران علت اصلی سرطان ریه سیگار کشیدن است و به دلیل استعمال دخانیات بیشتر در مردان، خطر ابتلا بالاتر از زنان وجود دارد. گاز خردل یکی دیگر از علل سرطان ریه است که بسیاری ازاین بیماران، مردمی هستند که در زمان جنگ ایران و عراق با آن مواجه بودند. برخی از مطالعات ارتباط قوی بین سرطان ریه و شغل و محیط زیست در ایران را به عنوان عوامل خطر احتمالی سرطان ریه در نظر گرفتهاند. از جمله مثالهای آن قرار گرفتن در معرض دود و بخارات برخی فلزات از جمله آرسنیک، کروم و نیکل. بنابراین لازم است برنامهریزی موثری برای کاهش زمان قرار گرفتن در معرض و افزایش ایمنی با استفاده از تجهیزات توسط کارگران و کارفرمایان در محل کار صورت گیرد. بهطور کلی برای کنترل سرطان ریه بهنظر میرسد سیاستگذاریها برای کنترل و کاهش آلودگیهای محیط زیست ضروری است.
میزان زندهمانی پنج ساله برای افراد مبتلا به انواع سرطان ریه 22% است؛ به طور دقیقتر، میزان زندهمانی پنج ساله برای NSCLC %26 و برای SCLC %7 میباشد. برای افراد مبتلا به NSCLC موضعی، یعنی سرطانی که به خارج از ریه گسترش نیافته است، میزان زندهمانی پنج سالۀ کلی 63% است و برای مبتلایان NSCLC منطقهای، به این معنی که سرطان به خارج از ریه و به گرههای لنفاوی مجاور گسترش یافته است، میزان زندهمانی پنج ساله حدود 35% است. در سرطان متاستاتیک ریه، یعنی هنگامی که سرطان به نقاط دورتر بدن گسترش یافته است، میزان زندهمانی پنج ساله 7% میباشد. توجه به این نکته مهم است که درمانهای نوین مانند درمانهای هدفمند و ایمنی درمانی (ایمونوتراپی) باعث طول عمر بیشتر در افراد مبتلا به سرطان ریۀ متاستاتیک میشود.